[Efastus]

Amiral Alfred T. MAHAN, bu çalışmasında dünya hakimiyeti
kurmada bütün tarih boyunca hakim rolü deniz gücünün oynadığını ortaya
koyar. MAHAN’a göre ülkede refah ve emniyeti mümkün olan en üst
seviyeye çıkarmak ve dünya siyasetinde söz sahibi olmak arzusunda olan
her devlet için deniz hakimiyetini elde etmek esastır. Sahili
bulunmayan devletler, gücü ne olursa olsun, gerilemeye ve yıkılmaya
mahkumdurlar. Çünkü kara, MAHAN’a göre, “baştanbaşa engel demektir,
deniz ise açıklık ve kolaylık zeminidir”. Bu açıklığı deniz
kuvvetleriyle kontrolü altına almayı beceren ve güçlü bir deniz ticaret
filosunu elinde bulunduran bir ülke dünyanın bütün zenginliklerinden
istediği gibi faydalanabilir.
MAHAN’ın bu fikirleri çoğunlukla 1886 yılında küçük bir
subay grubuna ders verdiği deniz akademisinde olgunlaşmışlar ve dört
yıl sonunda “Tarihin Akışı Üzerinde Deniz Gücünün Etkisi” adı altında
vücut bulmuşlardır. MAHAN’ın şöhretinin asıl kaynağı olan meşhur kitap,
özü itibarıyla, onyedinci yüzyıl ortasından Napolyon savaşlarının
sonuna kadar İngiliz Deniz gücünün doğuşu ve gelişmesinin bir
hikayesidir.
MAHAN, geniş çizgilerle büyük deniz güçlerinin yükselişi ve
çöküşünü anlatmaya başlıyor, denizde güç kazanmak isteyen bir milletin
sahip olması gereken şeyleri bir takım ayrıntılar vererek gözden
geçiriyor. Bu gerekli şeylerin altı tane olduğunu söylüyor: Coğrafi
mevki, fiziki olgunluk, arazi genişliği, nüfus, halkın karakteri ve
hükümetin karakteri.
MAHAN’nun yorumuna göre, deniz gücü donanma gücünden çok
fazla bir şeydir, deniz gücü içine sadece savaş gemileri değil ticari
denizcilik ve kuvvetli bir anavatan girer. “Deniz gücünün tarihi bir
milletin deniz üstünde veya deniz yoluyla büyüklüğünü mümkün kılan
herşeyi içine alan geniş bir konu olmakla birlikte, esas itibariyle bir
askeri tarihtir” diyor. Yine de donanmaların, seferlerin ve savaşların
sadece amaç uğrundaki araçlar olduğunu belirtiyor. İhtişamlı bir
ticaret bahriyesi ve başarılı bir donanmanın biri olmazsa öbürü olamaz.
Milletin zenginliği ikisine de bağlıdır.
Coğrafi mevkiden bahsederken şu noktaların birinci derecede
önemli olduğunu söylüyor: “sınırları karada olan bir ülkeye kıyasla,
kendini ne karadan savunma zorunda kalan ne de topraklarını kara
yoluyla genişletmek durumunda bulunan bir ülke” coğrafi bakımdan çok
büyük avantajlara sahiptir. Bunun misallerini bir tarafta İngiltere,
bir tarafta Fransa, Hollanda vermektedir. Merkezi mevkide bulunmak,
yani büyük ticaret yollarına yakın limanlara ve muhtemel düşmanlara
karşı girişilecek savaşlar için kuvvetli üslere sahip olmak stratejik
bakımdan büyük avantaj sağlar. Burada yine İngiltere Manş denizine ve
Kuzey Denizi ticaret yollarına hakimiyeti dolayısıyla, üstünlük
kazanabilmiştir.
MAHAN ikinci unsuru, yani fiziki olgunluğu ele alırken de
şunları söylüyor: “Bir ülkenin deniz sahili onun sınırlarından birini
teşkil eder; bir sınırın gerideki bölgeye ulaşma hususunda verdiği
kolaylık ne kadar çoksa, bir milletin diğer ülkelerle bu yoldan
münasebete girme eğilimi o kadar fazla olur.”
Bir milletin bir “deniz gücü” olarak gelişmesini sağlayan
üçüncü ve son tabii şart ise arazinin genişliğidir. MAHAN burada “bir
ülkenin sahip olduğu kilometre kare toprağı değil, deniz sahilinin
uzunluğu ve tabii limanlarının özelliklerini” kastediyor. Bir ülkenin
nüfusunun onun deniz sahili genişliğine oranı da çok önemlidir. Bu
noktaya bir örnek Amerikan iç savaşından verilebilir. MAHAN deniz
gücünü etkileyen üç tabii şartı, yani coğrafi mevki, fiziki olgunluk ve
arazi genişliğini gözden geçirdikten sonra, ülke halkı ve hükümeti
üzerinde duruyor.
MAHAN’ın deniz gücü konusunda önemli saydığı beşinci unsur
bir halkın milli karakteri ve kabiliyetidir. “Hemen hemen istisnasız
bir şekilde tarih bize gösteriyor ki,” şu veya bu şekilde büyük deniz
gücü olmuş bir milletin ayırdedici özelliklerinden biri de onun
ticarete karşı kabiliyetidir. MAHAN’ın kanaatine göre bir milletin
dehası da sağlam sömürgeler kabiliyetinden anlaşılır. Bu bakımdan
İngilizler Fransızlar’a üstündürler, çünkü “İngiltere sömürgecileri
yeni girdikleri ülkelerde tabii olarak ve kolayca yerleşmişler, kendi
menfaatlerini oranın menfaatleriyle bir tutmuşlar ve geldikleri vatan
ile duygusal bağlarını devam ettirmekle birlikte, oraya dönmek için hiç
de acele etmemişlerdir.”
Nihayet, MAHAN bir ülkenin hükümetinin ve müesseselerinın
karakterini deniz gücünün gelişmesiyle ilgisi açısından ele alıyor.
Onun kanaatine göre hükümet şekli ve idarecilerin karakteri “deniz
gücünün gelişmesi üzerinde çok belirgin bir tesir meydana
getirmemiştir.” MAHAN demokratik idare şeklini tercih etmekle birlikte
şunu da belirtmekten geri durmuyor: “Akıllıca ve istikrarlı bir şekilde
yürütülen despotik idareler bazı devirlerde hür bir ülkenin yavaş
işleyen idare mekanizmasıyla yapılabilecek olandan daha büyük bir
verimlilikle büyük bir deniz ticareti ve parlak bir donanma
kurmuşlardır. Bütün zorluk belirli bir diktatörün ölümünden sonra
devamlılığı sağlama noktasında ortaya çıkmaktadır.” Çeşitli
hükümetlerin icraatlarının deniz gücü olmakla ilgisi bakımından geniş
bir tarihi incelemesini verdikten sonra, hükümet etkisinin iki yolda
kendini gösterdiğini söylüyor. Birincisi barış zamanında ikincisi ise
savaş zamanındadır.
Deniz gücünü etkileyen altı temel noktayı böylece gözden
geçirdikten ve üzerinde fikir yürüttükten sonra MAHAN kitabın geri
kalan kısmını 1660-1783 arasında Avrupa’daki deniz savaşlarını
ayrıntılı bir şekilde incelemeye ayırmıştır.
MAHAN’ın bütün kitap boyunca rastlanan temel tezi şudur:
Deniz gücü ile kara gücü arasındaki mücadele bir memleketin denizden
kuşatılması ona karşı yenilmez bir kara ordusu çıkarmaktan daima daha
etkili olmuştur.
Sonuç olarak; kitapta, XX. yüzyılın başlarında Amerikalı
Amiral Alfred T. MAHAN tarafından ortaya atılan jeopolitik egemenlik
teorisi ele alınmaktadır. Bu teoriye göre denizlere egemen olan devlet,
bütün dünyanın egemenliğine sahip olacaktır. Nitekim Avrupalı
devletlerin denizaşırı sömürgeciliğinin en ileri noktaya ulaştığı
dönemde yazdığı “Deniz Gücünün Tarih Üzerindeki Etkisi” adlı kitabında
MAHAN esas olarak dönemin en büyük deniz gücü ve “üzerinde güneşin
batmadığı” bir sömürge imparatorluğuna sahip İngiliz İmparatorluğunu
incelemiştir.